Artikel NR1 door Jos Cortenraad, fotografie Henry Peters
Water vasthouden in plaats van afvoeren.
Elke druppel, elke draai aan de kraan telt.
De derde hete, droge zomer op rij trekt zijn sporen. De grond is kurkdroog, het gras verdord, de bossen vroeg in de herfststand, het grondwaterpeil gezakt en de oogsten vallen volgens de eerste berichten tegen. Ook in Limburg dat nog een behoorlijk natte winter kende. Moeten we ongerust worden? Volgens bestuurder Josette Van Wersch van het Waterschap Limburg en directeur Joyce Nelissen van Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) is er geen reden voor paniek. Maar het wordt wel de hoogste tijd om het beleid klimaat robuust in te richten. ‘We moeten zo veel mogelijk water bewaren in plaats van afvoeren.’
Ze zijn het volkomen eens, Joyce Nelissen en Josette Van Wersch, deze warme en droge nazomermiddag in september in de weelderig groene tuin van de laatste op het Zuid-Limburgse platteland. We moeten met z’n allen flink aan de slag met ons kostbare water. ‘In Nederland hebben we altijd de strijd gevoerd tegen te veel water’, zegt Josette Van Wersch. ‘Alle beleid was gericht op afvoeren. Zo snel mogelijk richting riool, rivieren en uiteindelijk de zee. Deskundigen hebben ons natuurlijk al veel langer gewaarschuwd en zelf hebben we de koers ook al jaren geleden verlegd, maar nu is voor iedereen wel duidelijk dat water schaars wordt. We moeten acuut maatregelen nemen om regenwater vast te houden, want iedere druppel telt! In bassins, om het grondwaterpeil aan te vullen en ook in om onze tuinen en openbaar groen levend te houden. Een fikse opgave en uitdaging, zeker. Een uitdaging die we daarnaast ook landelijk en liefst nog op internationale schaal moeten oppakken. Anders ben ik toch echt wel bang dat we problemen krijgen. In Limburg zijn we in ieder geval al begonnen met acties en maatregelen.’
Grondwater
Joyce Nelissen knikt. ‘De drinkwatervoorziening is echt niet in gevaar voorlopig’, benadrukt ze, ‘dit jaar zal de teller weer ruim 75 miljard liter geleverd drinkwater aangeven. Grote problemen bleven uit. Maar het is zeker niet zo dat we de zaken op zijn beloop kunnen laten. Wij pompen hier in Limburg grofweg driekwart van ons drinkwater op uit de grond en het andere kwart levert de Maas. Tot nu toe zijn dat goede en stabiele bronnen. Echter, een dalende grondwaterstand betekent dat we steeds meer moeite moeten doen om voldoende water te produceren. Een lage waterstand in de Maas heeft hetzelfde effect, zeker als je bedenkt dat de Maas daardoor vaker te vuil zal zijn om er drinkwater van te kunnen maken. Het is van het grootste belang dat we er alles aan doen om de grondwaterstand op peil te houden. Als WML hebben we daar helaas nauwelijks middelen voor. We zijn afhankelijk van anderen.’
Stimuleren
Van het Waterschap Limburg bijvoorbeeld, erkent Josette Van Wersch meteen. ‘Natuurlijk. Wij hebben meer rechtsmiddelen. Wij kunnen geen sproei- en pompverboden opleggen voor burgers, wel beregeningsverboden uit grond- en oppervlaktewater. Wat het vullen van zwembadjes en auto’s poetsen met kraanwater betreft sluiten wij ons aan bij WML die haar klanten stimuleert om zorgvuldig en zuinig om te gaan met water. Als particulier kun je namelijk ook je steentje bijdragendoor je regenwater af te koppelen van het riool. Je kunt het afgekoppelde water opvangen in een regenton en voor je planten gebruiken. We adviseren wel om de overloop van je regenton in je tuin te laten lopen en daar in de bodem te laten zakken voor een zo groot mogelijk rendement. Een tegeltje lichten op het terras en er een struik in planten. Meer groen in de tuin is sowieso verkoelend, helpt tegen hittestress en is goed voor de gezondheid. En bij stortbuien helpt het als water niet naar het riool stroomt maar opgenomen wordt door de bodem. Goed voor de grondwaterstand.’
Kijk op www.waterklaar.nl voor nog meer praktische oplossingen.
800 Stuwen
En op grote schaal zal het Waterschap toch meer doen? ‘Uiteraard. Als Waterschap Limburg zijn we onderdeel van grote landelijke programma’s. Het Dagelijks Bestuur van het waterschap voornemens stapsgewijs 800 extra stuwen aan te leggen in de beken en sloten. Het regenwater wordt dan vastgehouden in de haarvaten van het watersysteem. We graven buffers en bassins, investeren in de flora rond de waterstromen. Met boeren doen we experimenten met ondergronds sproeien en irrigeren. Véél zuiniger dan gewoon sproeien. Met ondernemers op bedrijventerreinen stimuleren we projecten om water op te vangen. Alles om het water vast te houden voor droge periodes. Het is een samenspel van overheid, burgers en bedrijven.’
Water vasthouden is één remedie, zuinigheid een tweede. Maar zijn burgers en bedrijven bereid om verspilling tegen te gaan? Vooral met de wetenschap dat een kuub water amper een euro kost. ‘Absoluut’, zegt Joyce Nelissen. ‘Afgelopen zomer hebben we opgeroepen om watergebruik te beperken en om matig te zijn tijdens de piekuren, de uren op warme dagen als heel veel mensen tegelijk drinkwater gebruiken. Daar werd breed gehoor aan gegeven. Mede daardoor hebben we geen problemen gehad. Mensen snappen heus wel wat er aan de hand is én zijn bereid om mee te werken.’
Waterklaar
Dat ervaart ook Josette Van Wersch. ‘Met het programma Waterklaar hebben we samen met gemeenten de laatste jaren verschillende campagnes gevoerd. Onder meer hebben we in Midden- en Noord-Limburg deze website gelanceerd om burgers en bedrijven te stimuleren om hun regenwaterafvoer af te koppelen van het riool. Daar is goed gehoor aan gegeven. In Zuid-Limburg loopt dat programma nu een jaar en ook hier zijn de mensen zeer geïnteresseerd en bereid een steentje bij te dragen. We merken alleen dat weinig bekend is over de bijbehorende subsidie. Gemeenten betalen gemiddeld een tientje per vierkante meter afgekoppeld dak. Daarmee zijn alle benodigde materialen in principe betaald. Ik roep iedereen op om zich te melden bij de eigen gemeente. Er zit nog zes miljoen euro in de pot.’ Alle 31 Limburgse gemeenten doen mee wat betekent dat iedereen in aanmerking komt voor subsidie voor het afkoppelen van regenpijpen.’
Bewustwording
Belangrijk is bewustwording, vult Joyce Nelissen aan. ‘Je kunt zelf prima bijdragen aan waterbeheer- en besparing. Als je het regenwater opvangt, rechtstreeks in de tuin of in een regenton, heb je zelf ook minder drinkwater nodig. Daarom ondersteunt ook WML Waterklaar. Elke druppel telt én elke draai aan de kraan telt!’
